Μηνιγγίτιδα: Πώς μεταδίδεται, τι πρέπει να γνωρίζουμε

Photo credits: freepik.com
Μετά τον αιφνίδιο θάνατο ενός 20χρονου φοιτητή στην Πάτρα από μηνιγγίτιδα, ένα ακόμη περιστατικό σημειώθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου ένα αγοράκι μόλις 2,5 ετών νοσηλεύεται στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο με μηνιγγιτιδοκοκκική βακτηριαιμία, προκαλώντας ανησυχία στην κοινή γνώμη τόσο για τη νόσο, όσο και για τους τρόπους μετάδοσής της.

Με αφορμή αυτά τα περιστατικά, ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) απαντάει σε πιθανές απορίες που μπορεί να έχει καθένας από εμάς για τη μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο.

Ο μηνιγγιτιδόκοκκος (Neisseria meningitidis) είναι βακτήριο που αποικίζει τον ρινοφάρυγγα ασυμπτωματικών ατόμων - φορέων. Η επιδημιολογία της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου είναι περίπλοκη και υπάρχουν χρόνιοι φορείς που δεν νοσούν και άτομα που μόλις εκτεθούν θα νοσήσουν.

Ασυμπτωματικοί φορείς μηνιγγιτιδόκοκκου είναι περίπου το 10% του γενικού πληθυσμού, ωστόσο τα ποσοστά αποικισμού ποικίλουν ανάλογα με την ηλικία, από 2% σε παιδιά που δεν παρακολουθούν παιδικό σταθμό έως 24-37% των εφήβων και νεαρών ενηλίκων ηλικίας 15-24 ετών. Η μετάδοση του μηνιγγιτιδόκοκκου γίνεται από άτομο σε άτομο με την άμεση στενή επαφή με τα σταγονίδια των αναπνευστικών εκκρίσεων.

Σε σπάνιες περιπτώσεις, ο μηνιγγιτιδόκοκκος μπορεί να εισχωρήσει στο ρινοφαρυγγικό επιθήλιο του ατόμου, να εισέλθει στην κυκλοφορία του αίματος και να προκαλέσει απειλητική για τη ζωή ασθένεια, όπως μικροβιαιμία, μηνιγγιτιδοκοκκική σηψαιμία ή και μηνιγγιτιδοκοκκική μηνιγγίτιδα. Είναι γνωστό διεθνώς ότι υπάρχουν κεραυνοβόλες μορφές μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου
Οι κυριότεροι παράγοντες κινδύνου για νόσηση είναι:

  • το κάπνισμα
  • η πρόσφατη νόσηση από ιώσεις του ανώτερου αναπνευστικού
  • η πρόσφατη κατανάλωση αντιβιοτικών
  • ανοσολογικά ελλείμματα
  • το γενετικό υπόστρωμα του ατόμου
  • η ηλικία (βρέφη ηλικίας μικρότερης του έτους, έφηβοι και νεαροί ενήλικες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο νόσησης)
  • η πρόσφατη αλλαγή περιβάλλοντος διαβίωσης

Να σημειωθεί ότι μετά από έξαρση των αναπνευστικών ιώσεων παρατηρείται έξαρση κρουσμάτων μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου.

Μέτρα πρόληψης και διαχείρισης του πρόσφατου περιστατικού
Για το πρόσφατο κρούσμα μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου σε φοιτητή Πανεπιστημιακού Ιδρύματος του Δήμου Πατρέων βρίσκεται σε εξέλιξη ιχνηλάτηση των στενών επικίνδυνων επαφών και χορηγείται χημειοπροφύλαξη σε αυτές.

Ο ΕΟΔΥ βρίσκεται σε εγρήγορση και παρακολουθεί στενά τα επιδημιολογικά δεδομένα της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου και είναι σε ετοιμότητα να εφαρμόσει πρόσθετα μέτρα, αν και εφόσον χρειαστεί.

Επιδημιολογικά στοιχεία
Στην Ελλάδα, το έτος 2024 δηλώθηκαν στον ΕΟΔΥ 37 κρούσματα μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου και τον Νοέμβριο του ίδιου έτους καταγράφηκε ένας θάνατος σε άτομο ηλικίας 16 ετών. Από τις αρχές του έτους 2025 μέχρι τις 29/1/2025, έχουν δηλωθεί 8 κρούσματα μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου. Με τα σημερινά δεδομένα, δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις συρροής κρουσμάτων μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου στο Δήμο Πατρέων, για τον σκοπό αυτό δεν έχει μεταβεί κλιμάκιο του ΕΟΔΥ στην περιοχή.

Σημαντικές διευκρινίσεις:

  • Διευκρινίζεται ότι το μικρόβιο του μηνιγγιτιδόκοκκου δεν επιβιώνει στο περιβάλλον, γι’ αυτό δεν απαιτείται η εφαρμογή ειδικών μέτρων απολύμανσης και το κλείσιμο των εκπαιδευτικών μονάδων για την πρόληψη μετάδοσης της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου.
  • Ο ΕΟΔΥ τονίζει ιδιαίτερα τη μεγάλη σημασία που έχει η έγκαιρη ανίχνευση και θεραπεία των κρουσμάτων μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου. Οι πολίτες και κυρίως νεαρά άτομα που έχουν κλινικά συμπτώματα συμβατά με τη νόσο (πυρετό και εξάνθημα) πρέπει άμεσα να απευθύνονται σε Ιατρό. Οι Ιατροί επί υποψίας μηνιγγίτιδας πρέπει άμεσα να χορηγούν θεραπεία και να παραπέμπουν σε νοσοκομείο.

Εμβολιασμό κατά της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου Β συστήνει η Πανελλήνια Ομοσπονδία Παιδιάτρων

Μετά τον θάνατο του 20χρονου φοιτητή στην Πάτρα, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων σε ανακοίνωσή της παραθέτει πέντε προτεινόμενα μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης και  τονίζει την ανάγκη εμβολιασμού του πληθυσμού κατά της μηνιγγίτιδας.

«Με βαθιά θλίψη πληροφορηθήκαμε την απώλεια ενός 20χρονου φοιτητή στην Πάτρα από μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο. Τα τελευταία χρόνια έχουμε γίνει μάρτυρες πολλαπλών περιστατικών μηνιγγίτιδας στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένου του σοβαρού ακρωτηριασμού μιας φοιτήτριας. Αυτά τα τραγικά γεγονότα αναδεικνύουν την επιτακτική ανάγκη λήψης προληπτικών μέτρων για την προστασία των νέων ανθρώπων που διαμένουν και σπουδάζουν στην πόλη.

Η μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος, αν και σπάνια, εξελίσσεται ταχύτατα και μπορεί να αποβεί θανατηφόρα ή να προκαλέσει σοβαρές αναπηρίες. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος πρόληψης είναι ο εμβολιασμός με τα διαθέσιμα εμβόλια, που καλύπτουν τα κυριότερα στελέχη του μηνιγγιτιδοκόκκου (A, C, W, Y και B).

Σε πολλές χώρες της Ευρώπης και στις ΗΠΑ, ο εμβολιασμός είναι προϋπόθεση εγγραφής των φοιτητών, ειδικά όσων διαμένουν σε φοιτητικές εστίες. Αντίθετα, στην Ελλάδα, η εμβολιαστική κάλυψη των φοιτητών δεν αποτελεί προϋπόθεση για την εγγραφή τους στα πανεπιστήμια, αφήνοντας πολλά νέα άτομα εκτεθειμένα σε έναν σοβαρό λοιμογόνο παράγοντα.

Προτεινόμενα μέτρα:

  • Άμεσος και δωρεάν εμβολιασμός όλων των φοιτητών στην Πάτρα με το αντίστοιχο εμβόλιο, δεδομένης της αυξημένης κυκλοφορίας του μηνιγγιτιδοκόκκου στην περιοχή, τα τελευταία δύο χρόνια.
  • Ενημερωτική εκστρατεία προς τους γονείς και τους φοιτητές για την αξία και σημασία του εμβολιασμού και τους κινδύνους της νόσου.
  • Υποχρεωτική εμβολιαστική κάλυψη ως προϋπόθεση εγγραφής στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, σύμφωνα με τις διεθνείς πρακτικές.
  • Επέκταση του εμβολιασμού εναντίον του μηνιγγιτιδοκόκκου τύπου Β και για την ηλικιακή ομάδα 15-24 ετών, με δωρεάν χορήγηση του εμβολίου.
  • Ενίσχυση της προληπτικής ιατρικής στα πανεπιστήμια, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου της εμβολιαστικής κατάστασης των φοιτητών κατά την εγγραφή τους.

Η προληπτική χορήγηση αντιβιοτικών των στενών επαφών των κρουσμάτων, ενώ είναι προς την ορθή κατεύθυνση, δεν αρκεί για να ανακοπεί η εξάπλωση της νόσου (είχε χορηγηθεί και την προηγούμενη χρονιά προφυλακτική αγωγή λόγω των κρουσμάτων στην Πάτρα). Μόνο με την ευρεία και έγκαιρη ανοσοποίηση των φοιτητών (εμβολιασμός) μπορούμε να προστατεύσουμε ζωές και να μειώσουμε τη διασπορά της νόσου.

Προτείνουμε στους γονείς των παιδιών που φοιτούν στην Πάτρα να εμβολιάσουν άμεσα τα παιδιά τους με το εμβόλιο κατά του μηνιγγιτιδοκόκκου τύπου Β, μέχρις ότου αποφασίσει η πολιτεία να το χορηγήσει ή όχι. Η χώρα μας οφείλει να ενισχύσει την εμβολιαστική πολιτική της, ειδικά για ασθένειες με τόσο σοβαρές συνέπειες. Καλούμε τις αρμόδιες αρχές να ανταποκριθούν άμεσα και να προχωρήσουν στην καθολική και δωρεάν παροχή του εμβολίου στους φοιτητές της Πάτρας άμεσα».