Οι ώρες που περνάμε μπροστά στον υπολογιστή (sreen time), στο κινητό και στις οθόνες γενικότερα, είναι πολλές για τους περισσότερους. Ποιες είναι οι επιπτώσεις για τη σωματική και την ψυχική υγεία μας;
Σύμφωνα με έρευνα, το 2021, ο μέσος χρόνος που πέρασαν οι ενήλικοι στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες στις οθόνες τους, αυξήθηκε κατά 60-80% σε σχέση με πριν από την πανδημία. Έρευνα του 2023, σύμφωνα με τον Independent, λέει ότι ο μέσος όρος μπροστά από την οθόνη για τους χρήστες σε όλο τον κόσμο, ηλικίας 16 έως 64 ετών, σε διάφορες πλατφόρμες και συσκευές, είναι 6 ώρες και 37 λεπτά την ημέρα, εκ των οποίων το μεγαλύτερο ποσοστό (3 ώρες και 46 λεπτά) αφορούν στο κινητό τηλέφωνο.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπογραμμίζει για τους ενήλικες ότι «ο αυξημένος χρόνος μπροστά στην οθόνη αντικαθιστά υγιείς συμπεριφορές και συνήθειες, όπως η σωματική δραστηριότητα και η ρουτίνα του ύπνου, και οδηγεί σε δυνητικά επιβλαβείς επιπτώσεις, όπως ο μειωμένος ύπνος ή η αντιστροφή ημέρας-νύχτας, οι πονοκέφαλοι, ο πόνος στον αυχένα, η μυωπία και άλλες βλάβες στην όραση, καθώς και σε παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, όπως η παχυσαρκία, η υψηλή αρτηριακή πίεση και η αντίσταση στην ινσουλίνη, λόγω της αύξησης της καθιστικής ζωής».
Από την άλλη, όχι μόνο οι οθόνες μάς εξυπηρετούν σε σωρεία απαραίτητων δραστηριοτήτων (δουλειά, σχολικές εργασίες, ψώνια, ενημέρωση κ.ά.), αλλά υπάρχουν και επιστήμονες που αντιπαραθέτουν τα θετικά που προκύπτουν από την ψηφιακή ζωή. Η χρήση της οθόνης έχει συνδεθεί και με την οικονομική επιφάνεια του ατόμου. Στις ΗΠΑ, μια έρευνα έδειξε ότι οι έφηβοι που μεγαλώνουν σε φτωχότερα νοικοκυριά ξοδεύουν κατά μέσο όρο 9 ώρες και 19 λεπτά τη μέρα κολλημένοι στην οθόνη, ενώ συνομήλικοί τους υψηλότερου οικογενειακού εισοδήματος λιγότερο κατά 2 ώρες και κάτι.
Το σίγουρο είναι ότι ο ύπνος είναι από τα πρώτα που επηρεάζονται. Το μπλε φως της οθόνης δεν επιτρέπει στο σώμα μας να εκκρίνει μελατονίνη, μια ουσία απαραίτητη για να αποκοιμηθούμε και για να διατηρούμε τον ύπνο μας κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η ομάδα του Γκρέγκορι Μάρκους, ερευνητή καρδιολογίας από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, διεξήγαγε μια παγκόσμια έρευνα με συμμετέχοντες από 18 έως 80 ετών και απέδειξε ότι η χρήση οθόνης μία ώρα πριν πέσουμε στο κρεβάτι επηρεάζει αρνητικά τόσο την ποιότητα, όσο και τη διάρκεια του ύπνου. Ο ίδιος προτείνει να αφήνουμε το τηλέφωνό μας σε άλλο δωμάτιο, ώστε να είναι πιο δύσκολο να κάνουμε την αυτόματη, μηχανική κίνηση να το ανασύρουμε από το κομοδίνο. Ακόμη, το ξενύχτι με σκρολάρισμα χωρίς σκοπό όχι απλώς μας κάνει να κοιμόμαστε λιγότερο, αλλά μας στερεί τον βαθύ, REM ύπνο, που είναι απαραίτητος για την επεξεργασία και την αποθήκευση πληροφοριών στη μνήμη.
Επίσης, η χρήση της οθόνης σχετίζεται με την εμφάνιση και επιδείνωση της μυωπίας, αλλά κάτι που δεν γνωρίζουν πολλοί, είναι ότι το μπλε φως της οθόνης βλάπτει και το δέρμα μας. Οι ειδικοί συστήνουν να φοράμε αντηλιακό, ακόμα και όταν δουλεύουμε μέσα στο σπίτι.
Μεγάλη έμφαση δίνεται και στα προβλήματα ψυχικής υγείας που μπορούν να προκληθούν ή να επιδεινωθούν, όπως δυσκολία στη συγκέντρωση, άγχος, κατάθλιψη, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) κ.ά.
Για τα παιδιά στην εφηβεία, υπάρχουν μελέτες που συνδέουν την εκτεταμένη χρήση της οθόνης με αλλοιώσεις στην ανάπτυξη του φλοιού του εγκεφάλου (εξωτερικό στρώμα που επεξεργάζεται τις πληροφορίες), στρες, έλλειψη ύπνου και κακή απόδοση στο σχολείο. Μια μελέτη του Πανεπιστημίου της Βαλένθια σε 3.000 μαθητές, 12 έως 18 ετών, έδειξε ότι οι συμμετέχοντες με υψηλότερη ακαδημαϊκή επίδοση είχαν την τάση να περνούν λιγότερο χρόνο στις οθόνες και να κοιμούνται περισσότερο από τους συνομηλίκους τους με χαμηλότερες βαθμολογίες. Αντίστοιχα αποτελέσματα βρήκαν και Κινέζοι συνάδελφοί τους, οι οποίοι πρόσθεσαν την έλλειψη αυτοεκτίμησης στις επιπτώσεις της χρήσης οθόνης από εφήβους, ωστόσο στις ΗΠΑ μια εκτεταμένη έρευνα που παρακολούθησε 11.875 παιδιά ηλικίας 9 και 10 ετών, ενώ επιβεβαίωσε τα παραπάνω, σημείωσε και ένα θετικό: η χρήση των κοινωνικών δικτύων είχε ως αποτέλεσμα τα παιδιά που χρησιμοποιούσαν περισσότερο κινητό, υπολογιστή και τάμπλετ να έχουν περισσότερους φίλους.
Σύμφωνα με κάποιους επιστήμονες, όπως η Γιάλντα Ουλς από το Πανεπιστήμιο του Λος Άντζελες, μετράει το τι κάνουμε όσο κοιτάζουμε την οθόνη και όχι η ώρα. Για παράδειγμα, όπως είπε στο περιοδικό Time, «το να παρακολουθούμε ένα ντοκιμαντέρ στο κινητό μας δεν έχει τις ίδιες επιπτώσεις όπως το να σκρολάρουμε στο Ίνσταγκραμ». Σύμφωνα με την ίδια, η εμμονή με τον χρόνο που περνάμε στην οθόνη αφαιρεί από τη σημαντικότερη κουβέντα, η οποία είναι το τι περιεχόμενο καταναλώνουμε.
Στο ίδιο μήκος κύματος είναι και ο Μάικλ Ριτς, καθηγητής επιστήμης της συμπεριφοράς στο Χάρβαρντ, ο οποίος τονίζει πως: «Δεν έχει τόση σημασία για πόση ώρα χρησιμοποιούμε τις οθόνες, αλλά πώς τις χρησιμοποιούμε και τι συμβαίνει στον εγκέφαλό μας ως αποτέλεσμα». Δεν προτείνει, φυσικά, να είμαστε όλη μέρα στο κινητό και να διαβάζουμε εγκυκλοπαίδειες: αντίθετα, υποστηρίζει ότι πρέπει να έχουμε μια ισορροπημένη χρονικά σχέση με τις διάφορες οθόνες που έχουν εγκατασταθεί στη ζωή μας. «Πρέπει να είμαστε αρκετά ευέλικτοι ώστε να εξελισσόμαστε με την τεχνολογία, αλλά να επιλέγουμε πώς θα τη χρησιμοποιήσουμε σωστά. Και η φωτιά ήταν μια σπουδαία ανακάλυψη για το μαγείρεμα του φαγητού μας, αλλά έπρεπε να μάθουμε ότι μπορούσε επίσης να βλάψει και να σκοτώσει», αναφέρει χαρακτηριστικά
Πηγή: kathimerini.gr
